Wat moet ik weten over de COWBOYHOED?
Een cowboyhoed, vroeger ook wel een ‘tien-gallon’ hoed genoemd, is een hoed van een licht materiaal, zoals vilt, met een hoge crown en een brede brim, ontworpen om de drager tegen de weersomstandigheden van het Amerikaanse westen te beschermen. De hoed beschermtvoornamelijk tegen de zon, regen en wind, maar is ook handig om een vuurtje mee aan te wakkeren, je paard uit te laten drinken of om op afstand gedag mee te zeggen.
De geschiedenis
Het is niet duidelijk wanneer de cowboyhoed zijn naam kreeg. Europese Amerikanen in het westen van de Verenigde Staten hadden oorspronkelijk geen standaard hoofddeksels. De werkende cowboy droeg breedgerande hoeden met hoge kronen. De ontwerpen werden waarschijnlijk overgenomen van de Mexicaanse Vaqueros vóór de uitvinding van het moderne ontwerp.
De cowboyhoed van vandaag is in principe onveranderd gebleven in constructie en ontwerp sinds de eerste in 1865 werd ontworpen. Het verhaal gaat dat John B. Stetson en enkele metgezellen naar het westen trokken om een droger klimaat op te zoeken. Tijdens een jachtpartij amuseerde Stetson zijn vrienden door hen te tonen hoe hij van bont stof kon maken zonder te weven. Nadat hij zijn ‘bontdeken’ had gemaakt, maakte Stetson voor de grap een enorme hoed met een enorme rand, maar de hoed bleek groot genoeg te zijn om hem te beschermen tegen zon, regen en alle ontberingen die het buitenleven hem konden toebrengen. Stetson besloot de hoed op zijn jachttrip te dragen, en het werkte zo goed dat hij hem op zijn reizen door het westen bleef dragen. In 1865 begon hij zijn hoed in grote aantallen te produceren en al snel werd Stetson beschouwd als de maker van deze nieuwerwetse hoofd- deksels, de cowboyhoed. De originele Stetson hoed, de ‘Boss of the Plains’, werd verkocht voor vijf dollar. Naar huidige maatstaven was het ontwerp van de hoed nogal gewoontjes, met een ronde, platte brim en een gladde, afgeronde crown. Stetson maakte de hoed van fijn bont van bever, konijn en andere kleine dieren, zodat hij bestand was tegen de elementen. Dankzij zijn duurzaamheid was de ‘Boss of the Plains’ ideaal voor de eisen van de werkende rancher en werd ongelooflijk populair.
Na verloop van tijd onderging de cowboyhoed veranderingen in vorm om beter te voldoen aan de behoeften van zijn eigenaar en evolueerde naar de vorm die we vandaag de dag kennen. De brim boog omhoog aan de zijkanten om uit de weg te blijven van de ropes (lasso’s) en de crown werd ingeknepen om een betere controle mogelijk te maken. De vorm van de crown en brim van de hoed werden vaak aangepast door de drager naar smaak en om bescherming te bieden tegen verschillende weersinvloeden. Door het gemak van personalisatie was het vaak mogelijk om te vertellen waar een cowboyhoed vandaan kwam, tot aan welke ranch, simpelweg door te kijken naar de vorm van de hoed.
Ondanks het feit dat de cowboyhoed populair werd in het tijdperk van het veedrijven aan het einde van de 19e eeuw, is hij vandaag de dag zowel modisch als functioneel geworden. Gedragen door cowboys, cowgirls, rodeo atleten, muzikanten en filmsterren is de cowboyhoed een echt traditioneel item van het westen
Materiaal
Cowboyhoeden worden tegenwoordig gemaakt van vilt of van stro of, minder gebruikelijk, van leer.
Vilten hoeden kunnen gemaakt worden van bontvilt (midden tot hoge prijsklasse) of van wolvilt (goedkopere prijsklasse). De beste en meest duurzame hoeden zijn gemaakt van bontvilt. Deze zijn vaak gemaakt van een samenstelling van hazenbont en/of beverbont en daardoor waterafwerend.
Strohoeden zijn gemaakt van verschillende soorten stro (wat overblijft wanneer de zaden uit de stengel van een graanplant worden verwijderd), maar ook van een geweven samenstelling van verschillende soorten stro of vezels met een vergelijkbare textuur en sterkte, zoals gevlochten hennep, raffia en palmbladeren. Cowboyhoeden van een goede kwaliteit stro zijn dubbel gelakt en dubbel geperst voor meer duurzaamheid en de mogelijkheid om ze vaker te ‘shapen’.
Veel mensen vragen naar de X-factor rating van hun hoed. Maar wat betekent het precies als je een 10X hoed, 50X hoed, of een 100X hoed draagt? In het boek genaamd ‘The Cowboy Hats’ wordt uitgelegd dat in de hoedenmakerij vilt van oudsher werd beoordeeld op basis van zijn X-factor. De X-factor Hat Rating werd oorspronkelijk bepaald door de dichtheid en de vorm van het materiaal en varieerde in rang, van een dieptepunt van 1X tot een hoogtepunt van 10X. Hoeden van materiaal met een classificatie lager dan 5X bevatten doorgaans een mindere kwaliteit bont en weinig of geen beverbont. Een 10X hoed was gemaakt van 100% beverbont. Bij strohoeden wordt de X-factor bepaald door hoe strak het weefsel is en hoe smal het stro is dat gebruikt is om de hoed te maken. Dus, hoe strakker het weefsel en hoe smaller het stro, hoe meer X-en een strohoed zal hebben. Vandaag de dag is de X-Factor Hat Rating echter nogal subjectief. Fabrikanten beoordelen hoeden niet alleen verschillend, elk volgens hun eigen criteria, maar ze gebruiken de X ook als een prijsplateau in plaats van als een echt kwaliteitsbeoordeling- systeem. De 5X beaver van het ene bedrijf kan dus zomaar beter zijn dan de 10X van het andere bedrijf, het is een lastig systeem. De echte test is uiteindelijk het uiterlijk en het gevoel: een goede hoed is zacht en zijdeachtig.
In alle westernhoeden hoort een zweetband te zitten. Deze zweetband moet goed aansluiten tijdens een windbries en tijdens het rijden, zodat de hoed niet afwaait. Belangrijk is dat de zweetband soepel, comfortabel en absorberend is. Tegenwoordig zijn er zweetbanden beschikbaar van verschillende materialen zoals kalfsleder (blijft goed ‘plakken’), geiten- leer (voordeliger en gelakt) en dri-lex (door het foam-achtige materiaal vult het oneffenheden uit en absorbeert het heel goed).
Een cowboyhoed aanschaffen
Bij de aanschaf van een hoed kun je de persoonlijke keuze maken tussen vilt en stro. Beide materialen hebben verschillende functies en hebben elk hun eigen voordelen.
Oorspronkelijk waren vilten hoeden bedoeld voor de winter (bescherming tegen vocht en kou) en hoeden van stro voor de zomer (bescherming tegen hitte en zon). Een oude regel is dat vilt wordt gedragen tussen de dag van de arbeid en het lange weekend van mei, en stro daartussenin. De realiteit is dat beide soorten hoeden worden gezien in beide tijden van het jaar, afhankelijk van het weer op het moment van dragen. Als het heel heet is, is een strohoed misschien beter dan een zwarte vilthoed. Als het een koude nacht is, is een strohoed misschien te kil op het hoofd en zou een vilten hoed een comfortabelere keuze zijn. Dus laat je gezonde verstand je gids zijn.
De meeste ruiters die een hoed dragen als onderdeel van een showoutfit gaan voor een mooie bijpassende kleur vilten hoed. Ook bij formele gelegenheden is vilt een aanrader. Zet verschillende kleuren hoeden op. Een hoedenkleur moet echt matchen met je gezicht. Let hierbij ook op het feit dat sommige mensen vrij bleek worden in de showpen en dan met de verkeerde kleur hoed op eindigen met een flets gezicht op foto’s. Strohoeden zijn daarentegen goedkoper en daardoor een goede keuze voor een beginnende wedstrijdruiter die toch vaak in het lente- en zomerseizoen showt.
De maat is natuurlijk van groot belang. Je wilt hem niet te strak, maar wel gewoon goed strak. Alleen niet zo strak dat het pijn doet of hoofdpijn bezorgt. Soms kan je hoed tijdens de warmere maanden strakker gaan zitten. Dit wordt meestal veroorzaakt doordat je je hoed afzet met een vochtige zweetband en je deze lederen zweetband te snel laat drogen waardoor hij krimpt. Al aangeschafte te krappe hoeden kunnen iets worden opgerekt. Hierna gebruik je een ‘Hat Jack’ in de band om de maat te behouden als hij niet wordt gedragen. Als je hoed iets te los zit kan erwat schuimtape onder de zweetband gedaan worden om de pasvorm strakker te maken. Deze aanpassingen lukken niet als de hoed gewoon niet past, het gaat echt om kleine aanpassingen.
Ben je op zoek naar een nieuwe hoed en wil je deze online kopen, dan kun je je hoofd zelf opmeten. Daarna is het van belang om bij de verschillende merken je maat te vergelijken. Vaak is het voor deze maattabellen noodzakelijk om het aantal gemeten centimeters om te zetten naar inches. Plaats een meetlint rond je hoofd, ongeveer een halve centimeter boven je oor, over het midden van je voorhoofd, helemaal rondom. Als ervaren hoedendrager kun je ook hoger of lager meten. Dit is afhankelijk van je voorkeur. Draag je haar zoals je het zou dragen tijdens het dragen van de hoed, bijvoorbeeld in een lage paardenstaart. Als je geen meetlint hebt, gebruik dan een touwtje en meet met een liniaal het touwtje na.
Hoe zorg je voor je cowboyhoed?
Zet je hoed altijd af met de brim naar boven, dus op de crown. Als een cowboyhoed met de rand naar beneden op een plat oppervlak zoals bijvoorbeeld een tafel of dressoir wordt gelegd, zal de rand langzaam kromtrekken waardoor hij zijn vorm verliest. Plus, er is een oud cowboy bijgeloof dat zegt dat al je geluk eruit valt als je de hoed met de brim naar beneden zet!
Klap de zweetband af en toe om zodat hij kan drogen en luchten. Wees zeer voorzichtig bij het schoonmaken van een zweetband. Maak de hoed niet nat, anders kunnen er vlekken op komen. Ook het spuiten met haarlak voor grip kan de hoed vuil maken en je zweetband juist hard maken waardoor hij minder goed blijft zitten. Cowboyhoeden van goede kwaliteit kunnen goed tegen vocht en mogen nat worden zonder beschadigd te raken. Vergeet alleen niet om de hoed in de lucht te laten drogen. Laat je cowboyhoed niet drogen in de buurt van een hoge warmtebron want hierdoor kan de hoed uitzetten en kromtrekken. Ga je lang het natte weer in of heb je een mindere kwaliteit? Gebruik dan een plastic regenbeschermer om je hoed droog te houden en om te voorkomen dat hij zijn vorm verliest.
Als je je hoed mee op reis neemt, of om je hoed veilig te bewaren, kan je het beste gebruik maken van een westernhoedendrager. Dit zijn stevige koffers die de hoed beschermen tegen schade en vervormen. In de meeste westernhoedendragers zit een spiegeltje en er hoort altijd een hoedensteun in te zitten. Deze maak je bij aanschaf op maat en daardoor zit je hoed mooi vast. Plaats je westernhoed altijd droog in de hoedendrager. Laat je hoed (zonder of met hoedendrager) nooit achter in een hete auto, trailer of ergens waar het uitzonderlijk warm is. Door de hitte kan je hoed zijn vorm verliezen of kan de zweetband krimpen waardoor de hoed niet meer goed past. Directe blootstelling aan zonlicht kan er ook voor zorgen dat hoeden vervagen en hun kleur verliezen. Bewaar je hoed dus op een koele, donkere en droge plaats en maak je hoed schoon voordat je hem voor langere tijd opbergt.
Je hoed zelf reinigen
Raak je hoed alleen aan met schone, droge handen zodat je geen vuil of huidvet op je hoed achterlaat. Als je een lichtgekleurde hoed borstelt, gebruik dan altijd een lichtgekleurde borstel. Hetzelfde geldt voor donkere hoeden, gebruik dan een donkergekleurde borstel. Borstel de hoed in dezelfde richting waarin het haar, of de nap, is neergelegd bij het maken van de hoed. Dit betekent bij een hoed van Greeley: borstel de bovenkant van je hoed tegen de klok in en borstel de onderkant van je hoed met de klok mee. Er zijn reinigingspoeders verkrijgbaar om lichte vlekken te helpen verwijderen. Strooi poeder op de vlek en gebruik een spons en maak een cirkelvormige beweging om het poeder voorzichtig in de vlek te wrijven. Wrijf niet zo hard dat er materiaal van de hoed wordt verwijderd. Borstel het poeder van de hoed af als je klaar bent.
Om hardnekkige pluizen te verwijderen kan je een pluizenroller of schilderstape gebruiken. Als er iets kleverigs of iets vies op je hoed is gespat, of als er frisdrank of bier op je hoed terecht is gekomen, doe je de hoed zo snel mogelijk onder een zachte straal water van kamertemperatuur en gebruik je de zijkant van je wijsvinger om snel maar zachtjes over de vlek te wrijven. Wanneer je voelt dat de vlek is weggewassen (dit zou minder dan een minuut moeten duren, afhankelijk van de diepte van de vlek), stop dan en laat de hoed op natuurlijke wijze drogen. Onthoud dat je moet proberen deze vlekken te verwijderen voordat ze opdrogen. Gebruik geen haardroger of andere warmtebronnen om je hoed te drogen, want hierdoor kan de zweetband krimpen en kan de hoed zijn vorm verliezen.
Je hoed laten vormen (shapen) en reinigen
De vorm van de hoed is afhankelijk van de wedstrijddiscipline die je rijdt, van je levensstijl, wat op dat moment de mode is, hoe de vorm van je hoofd is en wat je persoonlijke voorkeur is. Wij vormen hoeden nog steeds met de hand om aan je persoonlijke wensen te voldoen. Dit shapen gebeurt met een hoedenstomer. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het stoom van een waterkoker zit hier veel minder vocht in waardoor je hoed niet onnodig door en door nat en dus slap wordt.
Hoeden van vilt en stro van een goede kwaliteit kunnen we zo vaak als nodig is opnieuw shapen en indien nodig reinigen. Hoeden met een lagere kwaliteit zijn hier eigenlijk te ‘slap’ voor en zullen terugvallen naar hun originele vorm. Een hoed van puur beverbont kan helemaal uitgewassen worden en heeft daardoor de langste levensduur.
Laat je je hoed ergens anders shapen en reinigen? Zorg er dan voor dat ze de lederen zweetband aan de binnenkant van je hoed niet stomen. Echt leer zal krimpen, dus laat dat niet gebeuren.
Enkele regels uit de gids voor de etiquette van cowboyhoeden:
- De eerste regel die onbetwistbaar en cruciaal is, is NIET knoeien met de hoed van een cowboy. Een cowboyhoed is een zeer persoonlijk en kostbaar item dat je niet zomaar aanraakt.
- Telkens wanneer je een gebouw binnengaat, moet de hoed af. Bij een informele gelegenheid mag je hem weer opzetten, maar bij een formele gelegenheid moet hij af blijven.
- Wanneer je aan tafel gaat voor een maaltijd, moet de hoed af, tenzij je hem nergens veilig kunt neerleggen. Als je aan de bar gaat zitten voor een maaltijd mag de hoed opblijven. Buiten op de ranch echter, moet je je hoed ophouden terwijl je eet. Als je je hoed afneemt, kan iemand erop gaan staan of erop morsen.
- Goedkoop is duurkoop. Een goede hoed kan een leven lang meegaan en jaarlijks geshaved worden.
Dit artikel is terug te vinden in uitgave 46 van The Western Rider! Nog geen abonnee? Ga naar de westernrider.nl
